Voorbereiding van de eerste communie op school

 

We willen een aantal ideeën aanreiken die leerkrachten helpen om toekomstgericht hun verantwoordelijkheid voor een zinvolle ondersteuning van de eerste communie op te nemen. We willen daarbij rekening houden met de eigen context van de school en met de diversiteit van de kinderen. Er wordt wel degelijk nog heel wat van de school verwacht, maar het is belangrijk dat we – met het oog op de toekomst – met de juiste dingen bezig zijn.

 

1. Het is de eerste opdracht van de school om de kinderen inhoudelijk voor te bereiden op de eerste communie. Daarvoor werd in het leerplan RK godsdienst het thema ’Brood’ opgenomen.
   Het leerplanonderwerp ‘Brood’ wordt daarom best uitgewerkt in het eerste leerjaar, en wel in de periode voor de eerste communie. Behalve in een aantal nieuwe handleidingen, wordt dit thema echter opgenomen in de uitgaven van tweede leerjaar.
   Met het oog op de eerste communie moeten kinderen ook de diepste betekenis leren kennen die het avondmaal voor christenen heeft: Jezus die zich geeft in gebroken Brood. Met deze inhoud moet het thema Brood worden uitgebreid*.

 

2. Vanaf september kan er al gewerkt worden aan de inhoudelijke voorbereiding van de eerste communie. Het blijft niet beperkt tot het thema ‘Brood’. Ook in andere leerplanonderwerpen zijn er aanknopingspunten en kansen om verbinding te maken met de eerste communie. Wij stellen daarom voor om tijdens de uitwerking van de andere leerplanonderwerpen, daar waar de kans zich voordoet, een expliciete band te maken met de eerste communie. Bijvoorbeeld door vanuit die onderwerpen in de klas in de loop van het schooljaar gaandeweg een eerste-communie-hoekje op te bouwen of door de kinderen die hun eerste communie doen geregeld te laten werken (rond het lopende leerplanonderwerp) in een eerste-communie-groeiboekje. Op die manier wordt een expliciete en betekenisvolle verbinding gemaakt.

We geven hier enkele mogelijke aanknopingspunten:

 - In de verschillende ‘Jezusverhalen’ die in de loop van het schooljaar aanbod komen, krijgen kinderen de kans om Jezus te leren kennen. Vanuit die verhalen en de verwerking ervan gaan kinderen zich gaandeweg een beeld vormen van Jezus (Jezusbeeld). Wie verhalen van en over Jezus vertelt, kan ook de kans benutten om te leren begrijpen wat het is als christenen luisteren naar het Woord (als gebeuren)…

- Het onderwerp ‘Geboorte en groei’ biedt kansen om verbinding te maken met het eigen leven. Kinderen verkennen en beseffen met wie ze allemaal verbonden zijn. Ze staan stil bij geboorterituelen en bij het doopsel(initiatie)…

- In de uitwerking van het ‘Liturgisch pastoraal jaar’ zitten kansen om te verkennen en te verdiepen rond de betekenis van Witte donderdag, van het laatste avondmaal als de dag voor Jezus het leven gaf.

- Verder worden in de godsdienstlessen regelmatig kansen benut om kinderen stilte te laten beleven. In de loop van de lessen maken ze kennis met vormen van bidden en vieren. Met het oog op de eerste communie kan er in de loop van het schooljaar een bijzondere aandacht gewekt worden voor het Onzevader…

Al deze thema’s bieden m.a.w. kansen om de verbinding te maken met de eerste communie.  Het leerproces van de kinderen en de voorbereiding van de eerste communie zouden erbij winnen als binnen deze leerplanonderwerpen de opportuniteiten worden benut om die verbinding ook te maken voor de kinderen die hun eerste communie gaan doen.

 

3. Omdat deze elementen in de loop van het schooljaar binnen de uitwerking van het leerplan al aan bod komen, is het dan ook niet meer nodig om in de klas met aparte uitgaven rond eerste communie aan de slag te gaan. Te vaak is dat immers een hernemen van wat elders in de lessen al geklonken heeft. Als we zoals hier voorgesteld werken, hoeft het niet. Het voegt niets nieuw toe aan wat al in de les geklonken heeft en de tijd die men er extra aan besteed gaat ten koste van de andere doelen die het leerplan voorschrijft. Bovendien nemen aparte eerste-communie-uitgaven de feitelijke religieuze verscheidenheid in de klas onvoldoende ernstig.

 

4. Het is zinvol om in de periode voor de eerste communie, als in de klas gewerkt wordt aan het thema ‘Brood’, ook ondersteunende impulsen te bieden als prikkels voor geloofscommunicatie thuis. De eerste communie is een initiatie in de kerkgemeenschap en niet in de schoolgemeenschap. Het is daarom de verantwoordelijkheid van de parochie om impulsen te voorzien om ouders op weg te zetten thuis met hun kind bezig te zijn rond de komende eerste communie. De leerkracht echter mag hierbij betrokken worden (overleg rond de keuze van impulsen, communicatie via de school, opvolging…). Let wel: deze impulsen zijn enkel bedoeld om thuis mee te werken, liever niet in de godsdienstles. Voor de godsdienstles zijn geen aparte uitgaven nodig.

 

5. De school heeft, zo blijkt, dus echt wel een eigen verantwoordelijkheid bij de voorbereiding van de eerste communie, maar dat is dan ook op de wijze van de school.

- De school draagt de zorg voor de inhoudelijke voorbereiding van de eerste communie in de godsdienstlessen conform het leerplan, zoals hierboven aangegeven.

- Voor de samenstelling van de viering is de geloofsgemeenschap verantwoordelijk. Het kan echt niet de bedoeling zijn dat enkel de leerkrachten de viering volledig zelf in elkaar steken. Leerkrachten zijn hier niet voor opgeleid en bovendien zijn ze er niet voor bevoegd. Veel jonge leerkrachten zijn er bovendien te weinig mee vertrouwd. Een eerste-communie-viering zou best herkenbaar zijn als ‘eucharistie’. Op dat moment staat Jezus als de verrezen Heer centraal en niet de kinderen of een of ander symbool (een giraf of een duif of ...). Het gaat in de eerste plaats om eucharistie, maar liefst op een kindvriendelijke manier. De leerkracht kan deze verantwoordelijkheid niet alleen opnemen. Vanuit de school kan niettemin worden meegewerkt, vooral met het oog op de kindvriendelijkheid van de viering.

- De school kan verder vanuit de muzische vakken een bijdrage leveren aan de voorbereiding van de liturgie van de eerste communie (vb. met het aanleren van de liedjes).

 

Zo gezien hoeft de voorbereiding van de eerste communie geen extra druk te zetten op leerkrachten. Die voorbereiding kan op een zinvolle wijze gebeuren binnen de contouren die het leerplan aanreikt, zonder het inzetten van extra werkboekjes. Ook kan de school een eigen bijdrage leveren aan de uitwerking van de liturgie. De eigenlijke samenstelling van de viering is en blijft een verantwoordelijkheid van de voorganger. Die viering is liefst kindvriendelijk opgebouwd, maar ze dient vooral ook herkenbaar te zijn als eucharistie.

We zijn er van overtuigd dat wie de hier vernoemde aandachtspunten ter harte neemt, op een betekenisvolle wijze een bijdrage levert aan de voorbereiding van de eerste communie van de kinderen.

 

Nota 'Pastoraal bij de eerste communie in Bisdom Hasselt' 

De nota vind je hier

Op de site van de dienst parochiecatechese van het bisdom Hasselt vind je meer toelichting en materiaal om mee aan de slag te gaan bij 'eerste communie'